Cognitieve psychotherapie

[bolleke]

Dag allemaal,

In mijn zoektocht naar verschillende persoonlijkheidsperspectieven (werk voor school) kwam ik onderstaand artikel tegen. Ik heb het gelezen en nog eens gelezen... (vervang 'overgewicht' door 'ttm')
Ondertussen heb ik op school ook geleerd over cognitieve therapie, op onze laatste bijeenkomst was er iemand (Tessa?) die er over sprak, en nu heeft Tai het er laatst ook over gehad...
Toch wel een interessant artikel.
Nog beter zou zijn als we nu ook die therapeuten zouden vinden!
Wie helpt?

Groetjes, Bolleke (Daniëla)


Cognitieve psychotherapie in de praktijk

Zoeken naar de diepere oorzaken

van bijvoorbeeld overgewicht

met behulp van de valkuiltherapie


Hoewel mijn patiënten in het algemeen enthousiast zijn over de resultaten van mijn behandeling van overgewicht, zag ik de meesten van hen toch een of twee keer per jaar terug komen. Er zijn slechts weinigen die hun leven en voedingsgewoonten op eigen kracht zodanig weten te veranderen, dat zij het gewicht onder controle kunnen houden; en dan ook op andere gebieden er gezondere levensgewoonten op na gaan houden. Zulke mensen zijn er wel, maar zij vormen een uitzondering.



Er is meer aan de hand. Ook schijnbaar redelijk normaal levende mensen hebben vaak problemen met het gewicht en zijn daar heel ontevreden over. Een bepaald soort stemming of gevoel van ongenoegen doet velen 'troost' zoeken door te gaan eten. Veel mensen onderkennen dit wel, maar kunnen er geen oplossing voor vinden. Het probleem zit dieper, de kern van het probleem gaat meestal heel ver terug. We moeten het zoeken in de kindertijd; je reacties en aangeleerde patronen leren kennen toen je nog een kind was. De valkuiltherapie kan hierbij heel goed helpen, om de diepere oorzaken van je probleem te ontdekken, bijvoorbeeld bij overgewicht.

Dat we de pijn blijven herhalen uit onze kindertijd is een van de kerngegevens van de psychoanalytische psychotherapie. Freud noemt dit herhalingsdwang. Op de een of andere manier krijgen we het voor elkaar om in ons volwassen leven de vaak destructieve beperkingen van de kindertijd voort te zetten. Een valkuil is de manier waarop we deze beperkingen herhalen.

In de cognitieve psychologie wordt een valkuil een schema genoemd. Schema's zijn diepgewortelde overtuigingen over onszelf en de wereld, die we ons vroeg in ons bestaan eigen maken. Deze schema's behoren bij je zelfgevoel. Om een schema op te geven moet je de zekerheden opgeven die horen bij het gevoel over wie en wat je bent. Daarom houden we er zo aan vast, zelfs als ze ons kapot maken. Dit is de ironie van de herhaling.



De valkuiltherapie komt voort uit de cognitieve psychologie. Deze werd door Dr. Aaron Beck in de jaren zestig ontwikkeld. In de valkuiltherapie hebben we veel inzichten uit de cognitieve psychologie verwerkt. Cognitieve therapie heeft veel aanzien gekregen. Steeds meer onderzoek toont aan dat zij effectief is bij angst en depressie. Het is een actieve vorm van therapie die cliënten leert om hun stemming in de hand te houden door hun manier van denken te veranderen. Zo is de valkuiltherapie ontwikkeld, die cognitieve technieken en gedragstechnieken combineert met psychoanalytische en experimentele technieken.



Wat kinderen nodig hebben

Onze kindertijd hoeft echt niet perfect te verlopen. Het moet gewoon 'goed genoeg' zijn, zoals D.W. Winnicot zei. Kinderen hebben behoefte aan veiligheid, verbondenheid, autonomie, waardering. Ze hebben realistische grenzen nodig en ze moeten zichzelf kunnen zijn. Problemen ontstaan als kinderen veel te kort komen in deze basisbehoeften. Bij een valkuil gaat het om deze tekorten.



Zelfwaardering: minderwaardigheid en mislukken.

Zelfwaardering is het gevoel de moeite waard te zijn in ons persoonlijke en sociale leven en in ons werk. Als we als kind genoeg liefde en respect kregen van onze ouders, van vrienden en op school, dan voedde dat onze zelfwaardering. Misschien was dat voor jou niet zo; misschien had een van je ouders of een broer of zus altijd wat op je aan te merken.

De twee valkuilen die te maken hebben met zelfwaardering zijn die van de minderwaardigheid en het mislukken. De valkuil van de minderwaardigheid gaat vaak gepaard met andere. In de valkuil van de minderwaardigheid speelt vaak het gevoel, dat je echt van binnen rot bent een grote rol; dat hoe beter iemand je kent, des te minder hij om je geeft.

Als we worden gekwetst in ons zelfgevoel dan schamen we ons. Schaamte is het gevoel dat hier overheerst. Als je de valkuil van de minderwaardigheid of die van het mislukken hebt, dan schaam je je voor jezelf.



De valkuil van de minderwaardigheid

Meer dan de helft van onze patiënten met gewichtsproblemen heeft minderwaardigheid als centrale valkuil. Daarom is afzonderlijke bespreking van deze valkuil zo belangrijk voor ons. Zoals gezegd komt minderwaardigheid vaak voor, samen met een aantal andere valkuilen, maar voor ons is minderwaardigheid nu de centrale valkuil.

In tegenstelling tot de valkuil van het sociaal isolement, die meer betrekking heeft op uiterlijke of zichtbare gebreken, is de valkuil van de minderwaardigheid meer een innerlijke toestand. Terwijl we meestal direct weten of iemand de valkuil van het sociaal isolement heeft, is dat bij minderwaardigheid niet zo duidelijk. Het is zeker een van de moeilijkst vast te stellen valkuilen. Omdat je zogenaamde tekortkoming binnen in je zit - onzichtbaar is - lijd je nog erger onder de angst dat het aan het licht komt.

Frans en Eva bijvoorbeeld hebben allebei sterke minderwaardigheidsgevoelens, dat is hun valkuil. Hij heeft als strategie bestrijden en zij geeft zich over aan haar gevoel van waardeloosheid. Hij wijst haar af en zij is de afgewezene, het slachtoffer. Samen voeren ze het oorspronkelijke drama van hun jeugd opnieuw op, het verworpen worden door hun ouders.

Als je deze valkuil hebt, bevind je je waarschijnlijk ergens tussen de twee extremen van Frans en Eva, tussen bestrijden en overgave van/aan de valkuil. Frans is een narcistische figuur die zichzelf beter vindt dan wie dan ook, Eva vindt zichzelf waardeloos ('ik ben een trut', 'ik deug nergens voor', 'ik heb niets te bieden').



Het komt niet vaak voor dat patiënten aan het begin van de therapie al weten dat ze zich minderwaardig voelen. De meeste mensen verbergen of vermijden dat op de een of andere manier. Het is te pijnlijk om de gevoelens van geweldige zelfhaat en schaamte, die bij deze valkuil horen, toe te laten. Zonder dat ze het zich bewust zijn proberen ze om de schaamtegevoelens voor zichzelf verborgen te houden. Zij gaan in therapie met andere klachten, met relatieproblemen of depressieve gevoelens.


Het kan zijn dat je een vaag gevoel hebt van onbehagen, terwijl je niet goed kunt uitleggen waar het vandaan komt. Je realiseert je niet dat je depressie voortkomt uit de negatieve kijk op jezelf. Depressie houdt in dat je je onwaardig voelt en kwaad op jezelf. Je hebt je misschien wel je hele leven lang depressief gevoeld, zo'n vaag gevoel van depressie dat steeds op de achtergrond aanwezig is.

Als vermijden je meest gebruikte strategie is, dan ben je misschien verslaafd of dwangmatig. Drinken, drugsgebruik, teveel werken, teveel eten, het zijn allemaal manieren om jezelf te verdoven, om de pijnlijke gevoelens van waardeloosheid te ontlopen.



Veeleisendheid

Als we opgroeiden in een gezin waarin redelijke grenzen werden gesteld, was de opvoeding erop gericht om ons zelfdiscipline en zelfcontrole te leren. We werden niet te erg verwend, we mochten niet alles. Verantwoordelijkheid was belangrijk. We moesten huiswerk maken en meehelpen in het huishouden. Onze ouders leerden ons om vanuit het perspectief van anderen naar onszelf te kijken en rekening te houden met anderen. We mochten anderen niet onnodig pijn doen. We leerden de rechten en vrijheden van anderen te respecteren.

Maar misschien leerde je dat allemaal niet. Misschien waren je ouders te toegevend en kreeg je alles wat je wilde. Of ze gaven je je zin als je je driftbui had en zo leerde je dat manipulatie werkt. Ze hadden geen overwicht. Ze stonden toe dat je de boel bij elkaar schreeuwde. Ze leerden je niet het idee van: voor wat hoort wat.

Het kan ook zijn dat je ouders koud waren en je verwaarloosden. Ze hadden altijd kritiek, je was nooit goed genoeg. Je werd veeleisend als reactie op de verwaarlozing en vernedering.



Als je problemen hebt met grenzen, dan staan je eigen wensen zo centraal dat je anderen vergeet. Dat kan zo ver gaan dat anderen je egoïstisch vinden of veeleisend, controlerend, op jezelf gericht of narcistisch. Je bent zo impulsief of emotioneel dat je je langetermijndoelen uit het oog verliest. Je zoekt direct bevrediging. Je probleem is dat je op korte termijn beloning wilt, je kunt dat niet uitstellen.

Je probleem met het uitstellen van beloning kan ook de vorm aannemen van verslavingen zoals teveel eten, roken, drinken, drugsgebruik of seksverslaving.



Extreem hoge eisen

Zelfexpressie is de vrijheid om uiting te geven aan wie we zijn, aan onze behoeften, gevoelens (inclusief woede) en natuurlijke neigingen. Ze impliceert het geloof dat onze behoeften even geldig zijn als die van anderen. We mogen spontaan zijn, zonder onszelf erg in te houden. We voelen ons vrij om te doen wat ons gelukkig maakt, en niet in de eerste plaats anderen.

Als je opgroeit in een omgeving waarin zelfexpressie wordt gestimuleerd, dan mag je je eigen natuurlijke voorkeuren ontdekken. Als er beslissingen worden genomen, houdt men rekening met je behoeften en wensen. En zolang je anderen geen ernstige schade toebrengt, mag je verdriet en woede laten zien. Je mag ook een beetje speels zijn, los en enthousiast. Je wordt aangemoedigd om een goede balans te vinden in spel en werk. De eisen die aan je gesteld worden zijn redelijk.



Maar als je opgroeit in een gezin waarin zelfexpressie wordt ontmoedigd, krijg je straf of word je opgezadeld met schuldgevoelens als je je eigen gevoelens, wensen of voorkeuren naar voren brengt.

Je neemt die van je ouders over. Je voelt je weerloos. Je schaamt je als je je losjes of speels gedraagt. Werk en prestaties worden overgewaardeerd, ten koste van je plezier. Je ouders zijn pas tevreden als het perfect gaat.



Als je zelfexpressie in de verdrukking komt, zijn er drie tekenen. Ten eerste dat je je teveel aan anderen aanpast. Een tweede teken dat zelfexpressie in de verdrukking komt, is als je je altijd moet inhouden en de touwtjes nooit eens los kunt laten. Misschien ben je een workaholic en draait je hele leven om je werk. Dat kan een carrière zijn af iets anders. Bijvoorbeeld als je vreselijk je best moet doen om er altijd mooi uit te zien, óf om je huis spic en span te houden, óf als je altijd alles precies op de juiste manier moet doen.

Het kan zijn dat je wat vlak bent. Er is geen spontaniteit, je verbergt je reacties. Het doet er niet toe of je dat nu doet omdat je denkt te moeten doen wat anderen willen (extreme aanpassing), het netto resultaat is dat je geen echt plezier hebt. Je leeft somber en vreugdeloos. Op de een of andere manier pak je je dat zelf af.

Een derde aanwijzing voor problemen met zelfexpressie is dat er veel onderdrukte woede is. Chronische wrok kan onder de oppervlakte zitten en er opeens, ongecontroleerd uitvliegen. Je voelt je depressief. Je zit vast in een saaie routine. Je leven lijkt leeg, je doet alles, maar zonder plezier.



Lichamelijke stresssymptomen komen vaak voor: geïrriteerde darmen, hoofdpijn, hoge bloeddruk, maagzweren, colitis, slapeloosheid, vermoeidheid, paniekaanvallen, hartritmestoornissen, rugpijn, overgewicht en andere lichamelijke klachten.



minderwaardigheid



veeleisendheid extreem hoge eisen



Het kan zijn dat je een vaag gevoel hebt van onbehagen, terwijl je niet goed kunt uitleggen waar het vandaan komt. Je realiseert je niet dat je depressie voortkomt uit de negatieve kijk op jezelf.



Je hebt je misschien wel je hele leven lang depressief gevoeld; zo'n vaag gevoel van depressie dat steeds op de achtergrond aanwezig is.



Als vermijden je meest gebruikte strategie is, dan ben je misschien verslaafd of heb je last van dwangmatigheid.

Drinken, drugsgebruik, te veel werken, te veel eten, het zijn allemaal manieren om jezelf te verdoven, om de pijnlijke gevoelens van waardeloosheid te ontlopen.



Rink Nauta, natuurarts

Ouderkerk a/d Amstel

Tel. 020 4964201


--------------------------------------------------------------------------------

Terug naar menu


--------------------------------------------------------------------------------

Oorspronkelijk gepubliceerd in De Natuur Uw Arts, 26e jaargang, Nr. 157, bladzijde 21

--------------------------------------------------------------------------------

[Tai]

Bolleke,

Interessant...ik heb even het artikel op de PR manier doorgelezen (dus erg vluchtig 1e en laatste alinea), maar wat ik snel voorbij zag komen zijn zaken zoals minderwaardigheid(-scomplex), veeleisend en hoge eisen.

Dit zijn zaken die ik inmiddels ook al tegen het vege lijf ben gelopen tijdens Cogn. Ther. en weet je...dit zijn zaken die wellicht wel als basis cognities (spel ik dat goed ) ten grondslag liggen bij personen met fobieen cq manies.
Ik herken in iedergeval het een en ander, maar het is voor de persoon in kwestie DE(!) uitdaging hiertoe door te dringen. Hoe functioneer je als persoon (en dan niet goed of fout, maar HOE komt het dat je op een bepaalde manier functioneert?) Wat drijft je? What makes the clock tick?
En het meest moeilijke daarvan is...jezelf tot je je eigen toe laten. Je moet graven en (ik in iedergeval) stuitte tegen aardig wat weerstand op, omdat je niet altijd geneigd bent te laten zien aan jezelf wat er aan de basis van je karakter ligt. Je merkt een barriere die het bemoeilijkt in te zien dat je bijv. een minderwaardigheidscomplex hebt.

Wat ik wel lastig vindt in de sessies (ik loop dus momenteel bij KUN vanwege een burnout, maar ook daarvoor wordt Cogn. Ther. gebruikt) is dat je je niet moet laten leiden door iedeeen of opmerkingen van de therapeut. Het is dan oh zo makkelijk om daarin mee te gaan. Bij mij werkte het wel omdat je na de sessie gaat nadenken wat ze nu eigenlijk probeerden te bereiken met je...en dat(!) is nu precies hun doel. Dat je zelf gaat nadenken en spitten en met info terugkomt bij ze.

het gedeelte van veel woede is mij ook bekend. Maar woede/boosheid is de tegengestelde kracht van verdriet. het ene kan je makkelijk uiten (woede), maar het tonen van verdriet niet. Dat blokkeert mijn emoties bijvoorbeeld en maakt dat ik mijzelf heeel moeilijk kan inleven in mensen die huilend tegenover mij zitten. Ik noem mijzelf dan ook wel eens een emotieloze klootzak (sorry voor het woord, maar zo is het nu eenmaal). Dat emoties ook basis cognities zijn en je vormen moge duidelijk zijn, maar bij het gemis van de ene zal een andere groeien en de balans verstoren. En dat heeft weer effect in je karakter en handelen.

Ik houd het hier even bij, maar wil altijd graag verder reageren indien nodig (ik krijg kramp in mijn vingers van het typen